نگرش پزشكان در بهکارگیري پزشكی مبتنیبر شواهد و موانع مربوطبه آن

Transcript

1 DOI: /jkh.v8i4.47 مجله دانش و تندرستي دوره 8 شماره 4 زمستان 3129 دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني شاهرود مقاله پژوهشي نگرش پزشكان در بهکارگیري پزشكی مبتنیبر شواهد و موانع مربوطبه آن 3* فاطمه رنگرزجدي 1 عليرضا مروجي 2 فاطمه اباذري 1- دانشگاه علوم پزشكي كاشان- دانشكده پيراپزشكي- گروه مديريت و فناوري اطالعات سالمت- استاديار. 2- دانشگاه علوم پزشكي كاشان- مركز تحقيقات تروما- متخصص پزشكي اجتماعي- استاديار. 3- دانشگاه علوم پزشكي مشهد- دانشكده علوم پيراپزشكي- چكيده كارشناس ارشد آموزش مدارک پزشكي. تاریخ دریافت: 1351/4/10 تاریخ پذیرش: 1355/4/15 مقدمه: پزشيكي ؤبتنيبر شيااهد اريتفاده درريتا صليح و خردؤنداقه از بهترین شااهد در تصميمگير باليني برا ؤراقبت از بيماران ارت. ؤوالعات قشان دادهاقدا ارتفاده از شااهد ؤعتبر در ؤراقبتها باليني تلت تیرير قگرش افراد قرار دارد. هدم این ؤوالعه بررري قگرش پزشكان و ؤااقع بهكارگير پزشكي ؤبتنيبر شااهد در كشار ایران ارت. مواد و روشها: این پژوه از قاع تاصييفي- ؤقوعي ارت. جاؤعه پژوه ا پزشكان عماؤيا رزیدقتها و ؤتخصصين بيماررتانها كشار ایران در رال 1350 بادقد. حجم قماقه 549 قفر تعيين شدكه بهصارت تصادفي راده از بين جاؤعه پژوه اقتخاب گردید. جمعآور دادهها با ارتفاده از پررشناؤها ؤشتم بر اطالعات زؤينها و اطالعات ؤبتنيبر اهدام پژوه صارت پذیرفت. روایي صار و ؤلتا با تییيد افراد صاحب قظر و پایایي آن 0/0=α بهدرت آؤد. نتایج: در رابوه با قگرشا %09/3 پزشيكان ؤاافق بادقد كه پزشكي ؤبتنيبر شااهدا ؤراقبت بيماران را بهباد ؤيبخشدا %61/0 این رویكرد را در اؤر تصميمگير باليني كمکكننده ذكر كردقد و %05 قيز بهرهؤند پزشيكان از كتابخاقه دیجيتال را در بهكارگير پزشيكي ؤبتنيبر شيااهد ؤارر اعالم قمادقد. %95/5 عدمريرؤایهگذار و فقدان تشایق ؤاد و ؤعنا برا پزشكان و %97/3 قياز به آؤاختن ؤهارتها جدید بسيار راا بزرگترین ؤاقع در بهكارگير آن عناان كردقد. نتيجهگيري: با آقكه پزشيكان قگرش ؤاافقي قسيبتبه پزشيكي ؤبتنيبر شيااهد دارقد عدمريرؤایهگذار و فقدان تشایقها ؤاد و ؤعنا ا ؤاجب بيتاجهي پزشكان در بهكارگير پزشكي ؤبتنيبر شااهد در طبابت شده ارت. واژههاي كليدي: پزشكي ؤبتنيبر شااهدا قگرشا بهكارگير ا ؤااقع. Original Article Knowledge & Health 2014;8(4): Attitude of Physicians Toward Applying Evidence Based Medicine and its Related Barriers Fatemeh Rangraz Jeddy 1, Alireza Moravveji 2, Fatemeh Abazari 3* 1- Assistant Professor, Department of Management and Health Information Technology, Para Medicine Faculty, Kashan University of Medical Sciences, Kashan, Iran. 2- Assistant Professor of Social Medicine, Faculty of Medicine, Kashan University of Medical Sciences, Kashan, Iran. 3- M.Sc. of Medical Record and Health Information Technology, Para Medicine Faculty, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran. Abstract: Introduction: Evidence based medicine (EBM) is proper, correct and intellectual use of the best evidence in clinical decision making for every single patient care. Studies have shown the use of authentic evidence in clinical care is influenced by people s attitude. The purpose of this study was to evaluate physician s attitudes toward, and barriers in implementing evidence based medicine in Iran Methods: It was a cross-sectional study. The study population included Iranian general practitioners, residents and specialists in The sample size was decided to be 245 and the participants were selected through simple random sampling. The data were collected using a questionnaire including information regarding research purposes. Face and content validity of the questionnaire were examined through referring to experts judgment and its reliability was found to be α = 0.8. Results: Regarding attitude, 85.3% of physicians agreed that evidence-based medicine would improve patient care; 71.8% believed EBM aids clinical decision-making and 89% also believed that accessing digital libraries could benefit doctors in implementing evidence-based medicine. Lack of capital investment and material and moral incentives for physicians (59.2%) and the need to learn new skills (56.3%) were considered as the biggest barriers in implementing EBM. Conclusion: While physicians have positive attitudes towards evidence-based medicine, lack of investment and lack of material and intellectual reinforcement have made physicians neglect evidence-based medicine in clinical practice. Keywords: Evidence based medicine, Attitude, Applying, Barriers. Conflict of Interest: No Received: 8 July 2012 Accepted: 10 July 2013 *Corresponding author: F. Abazari, abazari2003@gmail.com * نویسنده مسئول: ؤشهد اؤيدان آزاد ا داخ ؤجماعه پردیس داقشگاها داقشكده علام پيراپزشكيا داقشگاه علام پزشكي ؤشهدا گروه ؤدارك پزشكي و فناور اطالعات رالؤتا تلفن: ا abazari2003@gmail.com

2 دوره 8 شماره 4 زمستان 1392 مجله دانش و تندرستی 314 مقدمه پزشكي مبتنيبر شواهد medicine) (Evidence based استفاده درست صحيح و خردمندانه از بهترين شواهد رايج در تصميمگيري باليني براي مراقبت از بيماران بوده )1( و باالترين مزيت آن استفاده از بهترين شواهد رايج در عملكرد باليني خدمات بهداشتي و تصميمگيري مديريتي است )2(. سابقه پزشكي مبتنيبر شواهد از سال 1976 و به همت دكتر گاردن گايات و همكارانش بهوجود آمد )3-5(. زيرا خطاهاي پزشكي و مرگوميرهاي ناشي از آن )2 و 7-5( بهروز نبودن علم پزشكان در سالهاي پس از فراغت از تحصيل وجود سؤاالت بدون پاسخ پزشكان براي درمان بيماران نياز به استفاده از اطالعات جديد را ضروري ساخته است )3 5 و 11-8(. درحاليكه عدمتوانايي پزشكان براي نقد صحيح اطالعات و جداكردن اطالعات معتبر از غيرمعتبر طوالنيبودن زمان رسيدن اطالعات بهدست پزشكان و غيرهمسانبودن تصميمات پزشكان در رابطه با يك بيماري خاص مانع استفاده از اطالعات شده ضمن اينكه كافينبودن زمان پزشكان جهت بهروزكردن اطالعات خود نيز مشكل ديگري براي دستيابي به اطالعات مهم باليني است بهطوري كه يك دانشجوي پزشكي 124 دقيقه رزيدنت 45 دقيقه و يك استاد دانشگاه تنها نيم ساعت در هفته فرصت مطالعه دارند )4( قديميبودن منابع اطالعاتي در دسترس كه بهطور متوسط به 14 سال قبل باز ميگردند نامنظمبودن متون علمي براي استفاده مفيد موانع ديگري هستند كه تحقيقات به آنها اشاره كردهاند )12(. پزشكي مبتنيبر شواهد يكي از استراتژيهايي است كه براي ايجاد تغيير در عملكردهاي باليني و استفاده از اطالعات روز طراحيشده و چنانچه مبتنيبر شناخت موانع و تسهيلكنندهها باشد امكان اجراي موفقيتآميز آن وجود دارد. در مطالعهاي كه برروي 342 پزشك عمومي در آمريكا انجام شد مشخص گرديد كه اگرچه بيشتر پاسخدهندگان بهطور عمومي نگرش مثبتي نسبتبه پيشرفت پزشكي مبتنيبر شواهد دارند اما تنها %44 آنها از پايگاه كوكران آگاهي داشته و كمتر از %14 آنها از اين پايگاه استفاده ميكنند )13(. مطالعات انجام شده دربارة پرستاران كشورهاي آمريكا )14 و 15( كانادا )16( استراليا )17 و 18( انگلستان )22-19( سوئد )23 و 24( و چين )25( نشان داده كه استفاده از شواهد معتبر در مراقبته يا باليني تحت تأثير ارزشها نگرش دانش و مهارت پرستاران قرار دارد. در مطالعهي انجام شده در استراليا در رابطه با نگرش پزشكان عمومي نسبتبه پزشكي مبتنيبر شواهد بيشتر پاسخ دهندگان نگرش مثبتي نسبتبه پزشكي مبتنيبر شواهد داشتند و %74 پزشكان بهطور متوسط عملكرد بالينيشأن مبتنيبر شواهد روز است )26(. در مطالعهي قطر تقريبا تمام پاسخدهندگان پيشرفت رايج پزشكي مبتنيبر شواهد را پذيرفتهاند و %96/2 آنها معتقدند كه پزشكي مبتنيبر شواهد مراقبت بيمار را بهبود ميبخشد. %91 معتقدند كه استفاده از يافتههاي تحقيقات در مديريت روزانه درمان بيماران مفيد است )27(. نگرش مثبت پزشكان نسبتبه استفاده از بهترين شواهد در امور باليني ميتواند موانع بهكارگيري اطالعات به روز ازجمله حجم باالي كار و نداشتن وقت كافي )27( عدمدانش و مهارت كافي و فرصته يا محدود در مشاركت )28( را تحتالشعاع قرار دهد. در هر حال استفاده از پزشكي مبتنيبر شواهد بهطور قابلتوجهي مراقبت بيمار را بهبود ميبخشد تصميمگيري را در ميان پزشكان به اشتراک ميگذارد و موجب باالرفتن رضايت و اعتماد بيماران نسبتبه پزشك معالج ميشود )2 و 27(. هدف اين مطالعه تعيين نگرش پزشكان و موانع بهكارگيري استفاده از پزشكي مبتنيبر شواهد در كشور ايران است تا با تعيين شكافهاي موجود راه را براي اجراي پزشكي مبتنيبر شواهد صحيح هموار نمايد. مواد و روشها در اين مطالعه توصيفي جامعه پژوهش را كليه پزشكان عمومي رزيدنتها و متخصصين بيمارستانهاي كشور ايران تشكيل دادند كه پزشكان بيمارستانهاي كاشان مشهد باتوجه به دسترسي پژوهشگر بيمارستانهاي تهران باتوجه به مركزيتداشتن و بيمارستانه يا اصفهان تبريز يزد قم نيز بهصورت تصادفي ساده انتخاب شدند. براي بهدستآوردن حجم نمونه پزشكان با استفاده از فرمول برآورد يك نسبت و با ضريب اطمينان 4/95 و دقت 4/45 و عدد 4/2=P كه با بررسي مقاالت فارسي و التين )27 و 29( بهدستآمد 245 نفر تعيين شد. با درنظرگرفتن تعداد پزشكان عمومي رزيدنتها و متخصصين شاغل در هر بيمارستان به همان نسبت از هر گروه بهطور تصادفي نمونهگيري بهعملآمد. جمع آوري دادهها با استفاده از پرسشنامهاي محقق ساخته مشتمل بر اطالعات زمينهاي )شامل اطالعات هويتي آشنايي با پزشكي مبتنيبر شواهد و تعريف آن ميزان ساعات استفاده از اينترنت منابع مورد استفاده جهت پاسخگويي به سؤاالت در زمان درمان بيماران( و اطالعات مبتنيبر اهداف پژوهش شامل نگرش پزشكان در مورد پزشكي مبتنيبر شواهد و موانع بهكارگيري آن در چهار حيطه: 1- موانع مربوطبه پزشكان 2- موانع مربوطبه بيماران 3- موانع مربوطبه شواهد و 4- موانع مربوطبه مديران سالمت صورت پذيرفت. پرسشنامه داراي روايي صوري و محتوي بوده بهطوري كه بهوسيله اساتيد رشته و افراد صاحبنظر تأييد شد. پايايي پرسشنامه در يك مطالعه مقدماتي و توزيع 34 پرسشنامه و با محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ سنجيده شد كه 4/8=α بهدست آمد. پرسشنامه توسط محقق بين جامعه مورد پژوهش توزيع و پس از تكميل دريافت شد درصورتيكه نياز به هرگونه توضيحي بود به سؤاالت پزشكان پاسخ داده شد. دادهها به وسيله نرمافزار SPSS مورد تجزيهوتحليل قرار گرفت. براي گزارش فراوانيها گزينه موافق و كامال موافق موافق و گزينه مخالف و كامال مخالف مخالف درنظر گرفته شد.

3 نگرش پزشکان در بهكارگيري پزشکی مبتنیبر شواهد فاطمه رنگرزجدي و همکاران نتایج از 245 پرسشنامه توزيع شده 93 نفر )%38( پزشك عمومي 47 نفر )%19/2( رزيدنت و 94 نفر )%38/4( متخصص بودند. ازنظر توزيع جنسيتي 147 نفر )%64( پزشك مرد و بقيه زن بودند. ميانگين سني افراد تحت مطالعه 33 سال و ميانگين سابقه كار آنها 3 سال بود )جدول.)1 نتايج نشان داد پزشكان بهطور متوسط 5 ساعت در هفته به جستجو شواهد در اينترنت ميپردازند. بيشترين منبع پاسخگويي به سؤاالت 177 نفر )%72/2( كتابهاي مرجع بود كه از اين تعداد 123 نفر )%54/2( كتابهاي زبان اصلي و 68 نفر )%27/8( از ترجمه فارسي كتب استفاده كرده بودند. پس از كتب مرجع جستجوي اينترنتي با تعداد 148 نفر )%64/4( بيشترين منبع پاسخگويي به سؤاالت پزشكان بود كه از اين تعداد 82 نفر )%33/5( از پايگاههاي مبتنيبر شواهد و 28 نفر )%11/4( از ساير پايگاهها استفاده كرده بودند )جدول 2(. 132 نفر )%53/9( از پزشكان اظهار داشتند كه با پزشكي مبتنيبر شواهد آشنايي دارند )%51/6( پزشكان عمومي %63/8 رزيدنتها و %51/1 متخصصين( درحاليكه 158 نفر )%64/5( پزشكي مبتنيبر جدول 1- مشخصات دموگرافيک پزشکان جامعه مورد پژوهش متغير جنس زن مرد سن باالتر از 54 بيپاسخ مقطع تحصيلي پزشك عمومي رزيدنت متخصص بيپاسخ سابقه كار باالتر از 25 بيپاسخ فراواني درصد شواهد را صحيح تعريف نمودند )%63/7 پزشكان عمومي %72/3 رزيدنتها و %63/8 متخصصين(. در رابطه با نگرش در جامعه پزشكان عمومي 249 نفر )%85/3( از پزشكان موافق بهبود مراقبت بيماران با استفاده از پزشكي مبتنيبر شواهد بودند )%84/7 پزشكان عمومي %89/4 رزيدنتها و %87/2 متخصصين(. 176 نفر )%71/8( موافق بودند كه پزشكي مبتنيبر شواهد در امر تصميمگيري كمككننده است )%73/1 پزشكان عمومي %74 رزيدنتها و %72/3 متخصصين(. 27 نفر )%11( موافق بودند كه پزشكي در ايران مبتنيبر شواهد روز است )%19/4 پزشكان عمومي %14/7 رزيدنتها و %23/4 متخصصين( )جدول 3 (. همچنين ميان نگرش پزشكان در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد با سن )4/18=P( سابقه كار )4/14=P( و درجه علمي )4/29=P( ارتباط معناداري وجود نداشت. در جامعه پزشكان عمومي 64 نفر )%61/2( از جديدبودن موضوع و عدماطالع بسياري از پزشكان از آن 59 نفر )%64/2( عدمسرمايهگذاري الزم را مهمترين مانع در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد مطرح كردند. در جامعه رزيدنتها 34 نفر )%66/7( نياز به آموختن مهارت جديد بسيار و عدمسرمايهگذاريهاي الزم را مانع اصلي برشمردند. در جامعه متخصصين 61 نفر )%63/5( فقدان تشويقهاي مادي و معنوي در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد و 52 نفر )%54/2( نياز به آموختن مهارتهاي جديد بسيار را مانع اصلي در عدمبهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد عنوان نمودند. در كل 145 نفر )%59/2( از پزشكان جامعه مورد پژوهش عدمسرمايهگذاري و فقدان تشويق مادي و معنوي براي پزشكان و 138 نفر )%56/3( نياز به آموختن مهارتهاي جديد بسيار را بزرگترين مانع در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد عنوان كردند )جدول 4(. بحث نتايج اين مطالعه نشان داد كه: 132 نفر )%53/9( با نام پزشكي مبتنيبر شواهد آشنايي دارند 177 نفر )%72/2( بيشترين منبع پاسخگويي به سؤاالت خود را كتابهاي مرجع عنوان كرده بودند كه از اين تعداد 123 نفر )%54/2( از كتابهاي زبان اصلي و 68 نفر )%27/8( از ترجمه فارسي كتب استفاده ميكردند و پس از آن جستجو اينترنتي با 148 نفر )%64/4( باالترين منبع پاسخگويي به سؤاالت پزشكان بود در مطالعهاي كه در حيدرآباد هند انجام شد %79/3 پزشكان با نام پزشكي مبتنيبر شواهد آشنايي داشتند و كتاب را بيشترين منبع پاسخگويي به سؤاالت خود )%144( و پس از آن 35/1 64/4 14/6 24/4 18/8 19/6 9/8 11/4 14/2 38/4 19/2 38/4 4/5 26/5 13/9 24/8 8/6 7/8 5/7 16/

4 دوره 8 شماره 4 زمستان 1392 مجله دانش و تندرستی جدول 2- توزيع فراوانی منابع اطالعاتی مورد استفاده پزشکان جهت پاسخگويی به سؤاالت به هنگام تصميمگيریهای بالينی به تفکيک درجه علمی در جامعه مورد پژوهش متخصص )%( رزيدنت )%( پزشك عمومي )%( منابع اطالعاتي ) 23/4( 22 ) 53/2( 25 ) 49/5( 46 جزوات درسي ) 44/7( 42 ) 68/1( 32 ) 48/4( 45 جستجوي اينترنت ) 24/2( 19 ) 17/4( 8 ) 14/8( 14 مجالت پزشكي ) 86/2( 81 ) 63/8( 34 ) 59/1( 55 كتابهاي مرجع ) 7/4( 7 ) 12/8( 6 ) 36/6( 34 ترجمه خالصهشده كتابهاي مرجع جدول 3- نگرش پزشکان در بهكارگيری پزشکی مبتنیبر شواهد در جامعه مورد پژوهش گزينهها عبارات نگرشي بهبود مراقبت بيماران بهوسيله پزشكي مبتنيبر شواهد كاهش هزينههاي درمان بهوسيله پزشكي مبتنيبر شواهد كمك به امر تصميمگيري باليني بهوسيله پزشكي مبتنيبر شواهد ضرورت داشتن مهارت در يافتن قويترين پژوهشها توسط پزشكان كمبود اطالعات پزشكي در زمينه مراقبت بيماران عليرغم حجم باالي اطالعات ضرورت آموزش پزشكي مبتنيبر شواهد به دانشجويان پزشكي قابل اجرا بودن پزشكي مبتنيبر شواهد در مورد همه بيماران در محيط باليني اتكا پزشكي در ايران به پزشكي مبتنيبر شواهد امكان استفاده از سيستم اطالعات بيمارستاني در پزشكي مبتنيبر شواهد امكان بهره مندي پزشكان از كتابخانه ديجيتال جهت پزشكي مبتنيبر شواهد كامال موافق )46/5( 114 )37/6( 92 )44/4( 98 )36/7( 94 )19/2( 47 )32/7( 84 )11/4( 28 )4/1( 14 )12/7( 31 )55/1( 135 موافق )38/8( 95 )36/3( 89 )31/8( 78 )39/2( 96 )42/4( 144 )42/4( 144 )13/1( 32 )6/9( 17 )24/5( 64 )33/9( 83 بينظر )14/7( 36 )22/4( 55 )26/1( 64 )22/4( 54 )21/6( 53 )22/9( 56 )48/2( 118 )18/4( 44 )24/4( 49 )8/2( 24 مخالف -- )3/7( 9 )2/4( 5 )2/4( 5 )15/1( 37 )1/2( 3 )25/3( 82 )27/8( 68 )2408( 51 )4/4( 1 كامال مخالف )1/6( 4 )4/8( 2 )2/4( 5 )43/3( 146 )22/4( 54 )2/4( 6 جدول 4- موانع بهكارگيری پزشکی مبتنیبر شواهد از ديدگاه جامعه مورد پژوهش گويه حيطه موانع موانع مربوطبه پزشك نگرش متفاوت همكاران به پزشكي مبتنيبر شواهد ترس از رؤيارويي با پزشكي مبتنيبر شواهد كاربرديبودن پزشكي مبتنيبر شواهد تنها براي دانشگاهيان كمرنگبودن نقش شرح حال و معاينه باليني در پزشكي مبتنيبر شواهد نفي هنر پزشكي با نفي تصميمگيري براي بيماران با تكيه بر تجربيات فردي پزشك نبود زمان كافي براي بهكاربردن پزشكي مبتنيبر شواهد نياز به آموختن مهارتهاي جديد بسيار موانع مربوطبه بيمار دشواري پزشكي مبتنيبر شواهد در برآوردهكردن انتظارات بيمار ايجاد مشكل در درمان بيماراني كه بهترين درمان را انتخاب نكردهاند احتياج به زمان زياد براي توجيهكردن بيمار اطالعات پزشكي نادرستي كه بعضا مردم از طريق رسانهها بهدست ميآورند موانع مربوطبه شواهد حجم باالي اطالعات پزشكي عدمامكان دسترسي به برخي از شواهد موجود نبود شواهد معتبر در بسياري از زمينههاي علم پزشكي جديدبودن موضوع و عدماطالع بسياري از پزشكان از آن موانع مربوطبه مديران سالمت بيتفاوتيهاي شخصي و سازماني به امر سالمت عدمسرمايهگذاريهاي الزم براي تحقق اين امر فقدان تشويقهاي مادي و معنوي در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد فراواني درصد )43/3( )6/9( )25/3( )13/5( )6/9( )52/2( )56/3( )31/4( )29/4( )49/4( )48/6( )35/5( )46/1( )29/4( )55/1( )44/1( )59/2( )59/2( 311

5 نگرش پزشکان در بهكارگيري پزشکی مبتنیبر شواهد فاطمه رنگرزجدي و همکاران ژورنالها %86 پاياننامه %47 راهنماها و دستورالعملها %44 و اطلسها %25 ذكر كرده بودند )34(. در مطالعهاي كه برروي 342 پزشك عمومي در آمريكا انجام شد مشخص گرديد كه تنها %44 پزشكان از پايگاه كوكران آگاهي دارند و تنها كمتر از %14 آنها از اين پايگاه استفاده ميكنند ) 13 ( كه نتايج فوق با پژوهش حاضر مطابقت دارد. در مطالعهاي كه در ايران انجام شده بيان نموده است كه اكثريت اعضاء هيئت علمي شناخت دقيقي از پزشكي مبتنيبر شواهد ندارند درحاليكه بيشتر آنها )%83/9( به اينترنت دسترسي داشتند و آن را يك منبع صد درصد مهم اطالعاتي در رشته خود ميدانند اما براي جستجو اطالعات و شواهد باليني كمتر سراغ سايتهاي اختصاصي ميروند و بيشتر از پايگاههاي اطالعاتي مدالين و پاب مد استفاده ميكنند ) 31 ( كه نتايج فوق با پژوهش حاضر مطابقت ندارد. بهنظر ميرسد با آنكه پزشكان جستجوي شواهد در پايگاههاي اينترنتي را ميشناسند و آن را يك منبع مهم ميدانند اما بهعلت دسترسي سريعتر و راحتتر به كتابها به اين منابع اطالعاتي تمايل بيشتري دارند درحاليكه كتابها منابع روز آمد و مناسبي براي يافتن شواهد جهت اتكا بر آنها در عمل تصميمگيري باليني نميتوانند باشند )32(. بهنظر ميرسد وجود كامپيوتر و دسترسي به اينترنت در تمامي بخشها همچنين ايجاد كتابخانه ديجيتال در بيمارستانها و استفاده از آن در بخشهاي بيمارستان و نيز برگزاري كالسهاي آموزش مداوم در رابطه با آشناسازي پزشكان با سايتهاي معتبر و نحوه صحيح جستجو مقاالت مبتنيبر شواهد روز در بهكارگيري پزشكان از اينترنت و جستجو در پايگاههاي مبتنيبر شواهد كمككننده باشد. 249 نفر )%85/3( موافق بودند كه پزشكي مبتنيبر شواهد موجب بهبود مراقبت بيماران ميشود در مطالعهاي كه در دوحه قطر انجام شد %96/2 پزشكان عمومي به بهبود مراقبت بيمار توسط پزشكي مبتنيبر شواهد اعتقاد داشتند )27(. خوجه و همكاران دريافت كه %93 پزشكان عمومي پزشكي مبتنيبر شواهد را در بهبود مراقبت بيمار مؤثر ميدانند )33(. مهرداد و همكاران اظهار ميدارد كه %91 پرستاران معتقد بودند كه نتايج تحقيقات در فعاليت باليني پرستاري موجب پيامد مراقبتي هرچه بهتر بيمار ميشود )34(. رنگرزجدي و همكاران در مطالعه خود بيان ميكند كه پزشكي مبتنيبر شواهد موجب ميشود تا بيمار با ارائهدهندگان مراقبت ارتباط بهتري پيدا نموده و در تصميمات مراقبتي خود سهيم شود همچنين اين رويكرد سبب بهبود كيفيت مراقبت بيماران ميشود )35( كه مشابه نتايج مطالعه حاضر و مطالعات رياض عربستان سعودي و استراليا ميباشد )14 و 36(. دان و همكاران دريافتندكه بيش از %54 پرستاران انگليسي به يافتههاي تحقيق اعتماد ندارند و تقريبا %44 آنها اجراي يافتههاي آن را در بهبود مراقبت بيماران سودمند نميدانند )37( كه با نتايج تحقيق حاضر همخواني ندارد. بهنظر ميرسد اختالف در نتايج پژوهش بهدليل تفاوت در زمانهاي مطالعه باشد چرا كه در سالهاي اخير كشورهاي مختلف با برگزاري كالسها و دورههاي بازآموزي جهت آشنايي پزشكان با رويكرد پزشكي مبتنيبر شواهد در آشنايي و تغيير نگرش آنها نسبتبه اين امر گام موثري برداشتهاند. اما باز هم باتوجه به مطالب گفته شده نياز به دورههاي آموزشي گستردهتر و تشويق پزشكان براي ورود رويكرد پزشكي مبتنيبر شواهد در حيطهكاري جهت بهبود مراقبت بيماران مشهود و الزم بهنظر ميرسد. همچنين الزم است عملكرد افرادي كه از پزشكي مبتنيبر شواهد در پزشكي استفاده ميكنند را بهصورت عملي نشان داد ضمن اينكه پيشنهاد ميشود در يك تحقيق تجربي عملكرد پزشكاني كه از پزشكي مبتنيبر شواهد استفاده ميكنند با پزشكاني كه از پزشكي مبتنيبر شواهد استفاده نميكنند مقايسه شود. 176 نفر )%71/84( موافق بودند كه پزشكي مبتنيبر شواهد در تصميمگيري باليني موثر است. در مطالعهاي كه در دوحه قطر انجام شد %94/1 پزشكان با اين امر موافق بودند ) 27 ( كه با نتايج مطالعات منطقه اسير عربستان منطقه رياض عربستان استراليا و ايران مشابه است ) و 38( و با نتايج تحقيق حاضر همخواني دارد. بهنظر ميرسد با وجود اينكه پزشكان جامعه مورد پژوهش نگرش موافقي در زمينه تأثير پزشكي مبتنيبر شواهد در امر تصميمگيري باليني دارند اما از اين رويكرد در امر تصميمگيري استفاده نميشود. باتوجه به اينكه استفاده به جا از سيستم پشتيبان تصميم باليني بهعنوان يكي از ابزارهاي پزشكي مبتنيبر شواهد ميتواند در امر تصميمگيري باليني به پزشكان كمككننده باشد پيشنهاد ميشود سيستمهاي پشتيبان از تصميمات باليني در نرمافزارهاي سيستم اطالعات بيمارستاني وارد شده و استفاده صحيح از اين فناوري به پزشكان آموزش داده شود. 174 نفر )%71( مخالف بودند كه پزشكي در ايران مبتنيبر شواهد روز است درحاليكه در پژوهشي كه در هند انجام شد %82 پاسخدهندگان معتقدند كه پزشكي مبتنيبر شواهد در هندوستان اجرا شده است )34( كه با نتايج تحقيق حاضر همخواني ندارد. اين تفاوت را ميتوان در آموزش ناكافي پزشكان ازطريق دورههاي آموزشي كارگاهها و واحد درسي در دوران دانشجويي و نيز كمتوجهي متوليان امر به مقوله پزشكي مبتنيبر شواهد دانست. توجيه مديران سالمت در مفيد بودن استفاده از پزشكي مبتنيبر شواهد توسط پزشكان ميتواند استفاده از اين رويكرد را در كشور ايران تسريع نمايد. اكثريت پزشكان مورد مطالعه موافق بودند كه وجود كتابخانه ديجيتال در بيمارستان ميتواند در بهرهمندي آنان به مقاالت معتبر مؤثر باشد. در مطالعهاي كه در حيدرآباد هند انجام شد به اين نتيجه رسيدند كه بايد كتابخانه مناسب و خدمات حمايت اطالعاتي از پزشكان فراهم شود. كتابخانههاي علوم پزشكي بايد مجهز به منابع اطالعاتي جهت برطرفنمودن نيازهاي پزشكي مبتنيبر 311

6 دوره 8 شماره 4 زمستان 1392 مجله دانش و تندرستی شواهد پزشكان شود )34( كه با نتايج تحقيق فوق همخواني دارد. اما بيشتر بيمارستانهاي كشورهاي درحال توسعه مانند هندوستان داراي كتابخانه و خدمات حمايت اطالعاتي نيستند )32(. درحاليكه طي بررسيهاي انجام شده در اين پژوهش توسط محقق تقريبا بيمارستانهاي ايران داراي كتابخانه و اينترنت هستند. اين تفاوت ميتواند ناشي از تفاوت فرهنگي كشورها با يكديگر نگرشهاي متفاوت در رابطه با نحوه بهدستآوردن پاسخ براي سؤاالت چگونگي بهرهمندي از مقاالت درآمد ساالنه بخش درمان و حمايت متوليان سيستم سالمت در پيادهسازي كتابخانه ديجيتال در بيمارستانها باشد. بهنظر ميرسد عالوهبر پيادهسازي كتابخانه ديجيتال در بيمارستانها ضروري است تا پزشكان در مهارت جستجو اطالعات و بازيابي اطالعات مهارت الزم را كسب نمايند. در رابطه با موانع نتايج بهدستآمده حاكي از آن است كه عدمسرمايهگذاريهاي الزم توسط مديران سيستم سالمت و فقدان تشويقهاي مادي و معنوي براي پزشكان )%59/2( جديدبودن مقوله پزشكي مبتنيبر شواهد و نياز به آموختن مهارتها )%56/3( و عدماطالع بسياري از پزشكان از اين مقوله )%55/1( همچنين نداشتن زمان كافي براي بهكاربردن پزشكي مبتنيبر شواهد در طبابت )%52/2( بزرگترين موانع در بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد از ديدگاه پزشكان ميباشند. در برخي مطالعات نگرش مديران پرستاري و سرپرستاران نسبتبه تحقيق يك عامل حياتي در بهكارگيري نتايج تحقيق نشان داده شده است )39 و 44(. اورانتا مينويسد: الزم است كه سازمان از بهكارگيري نتايج تحقيق در فعاليتهاي باليني حمايت الزم را بهعمل آورد كه اين مهم نيازمند نگرش مثبت نسبتبه تحقيق در نزد رؤساي باليني و توانايي حمايت آنها از بهكارگيري نتايج تحقيق است )41( كه با نتايج پژوهش حاضر همخواني دارد. درحالي كه در مطالعه دوحه قطر فقدان زمان كافي )%75/3( محدوديت منابع و امكانات )%62/6( و عدموجود كتابخانه در محل و فقدان كارگاهها و دورههاي آموزشي )%61( مهمترين موانع گزارش شدهاند )27(. در مطالعهاي كه در منطقه اسير عربستان انجام شد حجم باالي بيماران )%29/8( و عدموجود كتابخانه در محل )%17/9( مهمترين مانع بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد ذكر شده است )23(. در مطالعه منطقه رياض عربستان سعودي نيز نتايج به همين صورت بود )36( كه با نتايج پژوهش حاضر همخواني ندارد. تفاوت در نتايج ميتواند به اين علت باشد كه پزشكان ايراني هنوز آموزش كافي درزمينه پزشكي مبتنيبر شواهد نديدهاند و علت آن نيز طبق گفته پزشكان عدمسرمايهگذاري و بيتوجهي مديران سالمت براي تحقق پزشكي مبتنيبر شواهد و همچنين جديدبودن مقوله پزشكي مبتنيبر شواهد و نياز به آموختن مهارتها و عدماطالع بسياري از پزشكان از اين مقوله و نيز نداشتن زمان كافي براي بهكاربردن پزشكي مبتنيبر شواهد در طبابت است. بهنظر ميرسد در ابتداي امر بايستي متوليان سيستم سالمت را بهوسيله جلسات متعدد در اين زمينه توجيه نمود و سپس با برگزاري كارگاههاي آموزشي طوالني مدت براي پزشكان شاغل در بيمارستانها زمينه استفاده از اين رويكرد فراهم شود. ضمن اينكه ميتوان با ايجاد واحد درسي با نام پزشكي مبتنيبر شواهد براي دانشجويان پزشكي آنها را با پزشكي مبتنيبر شواهد آشنا و آگاه ساخت. پزشكي مبتنيبر شواهد در كشورهاي توسعهيافته و پيشرفته رويكرد اجراشده و به اثبات رسيدهاي است. اما در كشورهاي در حال توسعه و همچنين ايران هنوز به درستي اجرا نشده است حال آنكه لزوم استفاده از اين رويكرد مشهود است. بهنظر ميرسد باتوجه به نتايج تحقيق با آنكه پزشكان نگرش موافقي نسبتبه پزشكي مبتنيبر شواهد در بهبود مراقبت بيماران و امر تصميمگيري باليني و كاهش هزينههاي درمان دارند اما فقدان تشويقهاي مادي و معنوي و نيز عدمسرمايهگذاريهاي الزم جهت تحقق پزشكي مبتنيبر شواهد توسط متوليان اين حوزه موجب بيتوجهي پزشكان در بهكارگيري از بهترين شواهد در امر طبابتشان شده است. ضمن اينكه سيستمهاي اطالعات بيمارستاني كه بايد زمينهساز اجراي پزشكي مبتنيبر شواهد باشند ازنظر پزشكان قابليت الزم را ندارند و نيز موانع روبروي اجراي پزشكي مبتنيبر شواهد در ايران نيز متفاوت از گزارش ساير تحقيقات است كه از يافتههاي نوين اين تحقيق ميباشند. همچنين "قابل اجرا بودن پزشكي مبتنيبر شواهد در مورد همه بيماران در محيط باليني" با منافع مورد انتظار در تعارض ميباشد. جهت اجراي صحيح پزشكي مبتنيبر شواهد در كشور ايران و استفاده هرچه بهتر از اين مقوله عالوهبر برگزاري كارگاهها و دورهه يا آموزشي و آشناسازي پزشكان شاغل در بيمارستانها و دانشجويان پزشكي با دستورالعملهاي مبتنيبر شواهد الزم است با ايجاد نگرش مثبت درخصوص استفاده از پزشكي مبتنيبر شواهد در مديران سالمت همراه با تشويقهاي مادي و معنوي و نيز حمايت از پزشكاني كه از اين رويكرد در درمان بيماران خود استفاده ميكنند ساير پزشكان را به استفاده از اين امر ترغيب نمود. در كنار آن ميتوان با استفاده از سيستم اطالعات بيمارستاني و بانك جامع اطالعاتي موجود در اين سيستم كه از بيماران وجود دارد جهت بهكارگيري پزشكي مبتنيبر شواهد استفاده نمود. البته اين امر نيازمند آموزش پزشكان جهت استفاده از سيستم اطالعات بيمارستاني و ترغيب پرسنل باليني و مديران اجرايي بيمارستانها در واردكردن صحيح دادههاي باليني بهمنظور استفاده درماني در كنار استفاده مالي از اطالعات اين فناوري است. در عين حال ميتوان با ارتقاء سيستم اطالعات بيمارستاني و اتصال آن به كتابخانه ديجيتال در بيمارستانها و حتي دانشگاه و انتقال اين تكنولوژي به درونبخشها از سيستم اطالعات بيمارستاني استفاده چندمنظوره و 318

7 نگرش پزشکان در بهكارگيري پزشکی مبتنیبر شواهد فاطمه رنگرزجدي و همکاران 18. Retsas A. Barriers to using research evidence in nursing practice. J AdvNurs 2000;31(3): Parahoo K. Research utilization and research related activities of nurses in Northern Ireland. Int J Nurs Stud 1998;35(5): Parahoo K. A comparison of pre-project 2000 and project 2000 nurses' perceptions of their research training, research needs and of their use of research in clinical areas. J AdvNurs 1999;29(1): Parahoo K. Barriers to, and facilitators of, research utilization among nurses in Northern Ireland. J AdvNurs 2000;31(1): Rodgers SE. A study of the utilization of research in practice and the influence of education. Nurse Educ Today 2000;20(4): Nilsson Kajermo K, Nordström G, Krusebrant A, Bjorvell H. Barriers to and facilitators of research utilization, as perceived by a group of registered nurses in Sweden. J AdvNurs 1998;27(4): Kajermo KN, Nordstrom G, Krusebrant A, Bjorvell H. Perceptions of research utilization: comparisons between health care professionals, nursing students and a reference group of nurse clinicians. J AdvNurs 2000;31(1): Tsai SL. Nurses' participation and utilization of research in the Republic of China. Int J Nurs Stud 2000;37(5): Young JM, Ward JE. Evidence- based medicine in general practice: beliefs and barriers among australian GPs. Journal of Evaluation in Clinical Practice 2001;7(2); AL-Kubaisi NJ, AL-Dahnaim LA, Salama RE. Knowledge, attitudes and practices of primary health care physicians towards evidencebased medicine in doha, Qatar. EMHJ 2010; 16(11): McCaughan D, Thompson C, Cullum N, Sheldon TA, Thompson DR. Acute care nurses' perceptions of barriers to using research information in clinical decision-making. J AdvNurs 2002;39(1): Amini M, Sagheb MM, Moghadami M, Shayegh S. The rate of knowledge and practice of medical residents of shiraz medical school in regard to evidence-based medicine. Strides in Development of Medical Education 2007;4(1): Persian. 30. Zarea V, Mohan V. Physicians attitude towards evidence- based medicine practice and health science library services. LIBRES 2008;18(1): Zare V. Evidence based medicine Approach among clinical faculty members. medical journal of Tabriz university of medical science & health services 2006;28(1): Persian. 32. Hatami S. Why evidence- based medicine? evidence-based workshop for faculty member s computer files Khoja TA, AL-Ansary LA. Attitudes to evidence- based medicine of primary care physicians in Asir region, Saudi Arabia. EMHJ 2007;13(2): Mehrdad N, Salsali M, Kazemnejad A. Nurses' attitudes toward research utilization in clinical practice. HAYAT 2007;13(2): [Persian]. 35. Rangrazjeddi F, Abazari F. The role of electronic health records in evidence-based medicine. Fourth National Conference on Allied Students AL-Ansary LA, Khoja TA. The place of evidence- based medicine among primary health care physicians in riyadh region, Saudi Arabia. Family practice 2002;19(5): Dunn V, Crichton N, Roe B, Seers K, Williams K. Using research for practice: a UK experience of the barriers scale. J AdvNurs 1997;26(6): Rangrazjeddi F, Abazari F. The role of information technology in evidence based medicine. 12th national conference on medical education&4th shahidmotahary educational festival مفيدي نمود. همچنين دسترسي بيشتر به كامپيوتر و اينترنت در محل كار پزشكان ميتواند پزشكان را در استفاده از شواهد صحيح و به روز ترغيب و تشويق نمايد. تشكر و قدرداني اين مقاله حاصل پاياننامه دانشجويي ميباشد. از معاونت محترم پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي كاشان به جهت حمايت مالي در انجام اين تحقيق )طرح شماره 9433( تشكر ميشود. References 1. Sackett DL, Rosenberg WM, Richardson WS, Hynes RB, Muirgray JA. Evidence-based medicine: what it is and what it isn t. BMJ 1996;312: Rodrigues J. Information systems: the key to evidence-based health practice. Bulletin of the World Health Organization 2000;78(11): Sackett DL, Straus SE, Richardson WS, Glasziou P, Haynes RB. Evidence-based medicine: how to practice and teach EBM. 2nd ed. New York:BMJ; Jeffrey A, Timothy C. History and development of evidence- based medicine. World J Surg 2005;29: Soltani A. Evidence based medicine. 2nd ed. Tehran: Tehran University of Medical Science;2008. Persian. 6. Rube T. Electronic health information: the key to evidence-based medicine and improved patient care. Government Insights an IDC Company. 2008:1-13. Available from: 7. Soltani A, Allameh F, Hoseiny M, Forooqi N. Evidence based medicine. Ketabmah-Oloomfonoon Journal 2007,1(3):63-5. Persian. 8. Zarin-ar A. what is evidence based medicine. Homa-ye-Salamat Journal 2008:20:71-4. Persian. 9. Hunt DL, Haynes RB, Hanna SE. Effects of computer-based clinical decision support systems on physician performance and patient outcomes: a systematic review. JAMA 1998;280: Firooz AR, Khatami AR. A review on evidence-based medicine. Iranian journal of dermatology 2004;7(26): Persian. 11. Bukken S. An informatics infrastructure is essential for evidencebased practice. JA M Med Inform Assoc 2001;8: Sackett DL, Rosenberg WM. The need for evidence- based medicine. J R Soc Med 1995;88: McColl A, Smith H, White P, Field J. General practitioners perceptions of the route to evidence- based medicine: a questionnaire survey. British Medical Journal 1998;316: Carroll DL, Greenwood R, Lynch KE, Sullivan JK, Ready CH, Fitzmaurice JB.Barriers and facilitators to the utilization of nursing research. Clin Nurse Spec 1997;11(5): Stetler CB, Bautista C, Vernale-Hannon C, Foster J. Enhancing research utilization by clinical nurse specialists. NursClin North Am 1995;30(3): Hatcher S, Tranmer J. A survey of variables related to research utilization in nursing practice in the acute care setting. Can J NursAdm 1997;10(3): Retsas A, Nolan M. Barriers to nurses' use of research: an Australian hospital study. Int J Nurs Stud 1999;36(4):

8 دوره 8 شماره 4 زمستان 1392 مجله دانش و تندرستی 39. Rodgers S. An exploratory study of research utilization by nurses in general medical and surgical wards. J AdvNurs 1994;20(5): Funk SG, Champagne MT, Tornquist EM, Wiese RA. Administrators' views on barriers to research utilization. Appl Nurs Res 1995;8(1): Oranta O, Routasalo P, Hupli M. Barriers to and facilitators of research utilization among Finnish registered nurses. J ClinNurs 2002;11(2): Latunbosun OA, Edouard L, Pierson RA. Physician's attitudes toward evidence based obstetric practice: a questionnaire survey. BMJ 1998;316(7128):